Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’nin (AKPM) gözlemcilerinden oluşan milletlerarası seçim müşahede heyeti, dün yapılan Cumhurbaşkanlığı ikinci çeşit seçiminin akabinde bugün basın toplantısı düzenledi. Ankara’da yapılan toplantıya AGİT Seçim Gözlem Heyeti Başkanı Büyükelçi Jan Petersen, AKPM Heyet Lideri Frank Schwabe ve AGİT Parlamenter Asamblesi Heyet Başkanı Farah Karimi katıldı.
ANKA’nın haberine nazaran kelamlarına Türk halkına ve yetkililerine teşekkür ederek başlayan Karimi, hukukun üstünlüğünün, temel hak ve özgürlüklere hürmetin yeterli işleyen bir demokrasinin temeli olduğunu belirtti. Karimi, seçimin ikinci çeşidine ait müşahedelerini şöyle aktardı:
‘İKTİDAR PARTİSİNE HAKSIZ AVANTAJ SAĞLADI’
“28 Mayıs’ta yapılan Cumhurbaşkanlığı’nın ikinci çeşidinde, seçmenlere gerçek siyasi alternatifler ortasında bir seçim yapma imkânı sunulmuş ve seçime yüksek bir iştirak olmuştur. Lakin, seçimin birinci çeşidinde olduğu üzere, medyanın taraflı yayınları ve eşit koşullar sağlanmamış olması, iktidar partisine haksız bir avantaj sağlamıştır. Seçim idaresi teknik olarak seçimi faal bir biçimde yönetmiştir, ancak şeffaflık ve bağlantı konusundaki eksiklikler büyük ölçüde devam etmiştir.
Sakin lakin çekişmeli geçen kampanya sürecinde adaylar özgürce kampanya yürütebilmiştir.
İfade özgürlüğünün kısıtlandığı bir ortamda hem özel hem de kamu medyası kampanyaya ait yayınlarında editoryal bağımsızlık ve tarafsızlığı sağlayamamıştır. Bu da seçmenlerin şuurlu bir seçim yapma kabiliyetini azaltmıştır. Seçim günü genel olarak sakin geçmiştir. Lakin, bilhassa oy sayımı sırasında kimi prosedürlerin eksik uygulandığı durumlar kaydedilmiştir.
‘AYRIMCI VE KIŞKIRTICI SERT TELAFFUZLAR TOPLUMU DAHA DA KUTUPLAŞTIRMIŞTIR’
Kısacası, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cinsine ait kıymetlendirmemiz, iki hafta evvel sizlerle paylaştıklarımızla benzerlik göstermektedir. Birinci cinste, koşulların eşit sağlanmadığı ve kampanyanın adil olmadığı tarafındaki kaygılar devam etmiştir. Misyondaki cumhurbaşkanı haksız bir avantajdan yararlanmaya devam etti. Ne yazık ki, her iki tarafın da ayrımcı ve kışkırtıcı sert telaffuzlar kullanması, siyasi ortamı ve Türk toplumunu daha da kutuplaştırmıştır. Geçtiğimiz haftalarda halk tarafından sergilenen demokratik ruhu takdir ediyorum. Seçmenler dün de dahil olmak üzere büyük bir iştirakle sandığa gitmiştir ve kazananın Türkiye’nin birliğini sağlamak için samimi gayret sarf etmesi büyük bir ehemmiyet taşımaktadır. Hukukun üstünlüğü ve insan haklarına hürmet temelinde demokrasisini güçlendirmek isteyen Türkiye’yi desteklemeye ve iş birliğine devam etmeye hazırız.”
‘TÜRKİYE AİHM’İN KARARLARINI UYGULAMALI VE KAVALA VE DEMİRTAŞ ÖZGÜR BIRAKMALIDIR’
Solingen olayının yıl dönümü vesilesiyle ömrünü yitiren Türk vatandaşlarını anarak kelamlarına başlayan AKPM Heyet Başkanı Schwabe ise şu değerlendirmelerde bulundu:
“Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci cinsinde kazanan çok açıktı. Bununla birlikte, ikinci çeşit da birinci cins üzere pek çok açıdan demokratik seçimlerin yapılması için gerekli şartların sağlanmadığı bir ortamda yapıldı. Türkiye Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarını uygulamalı ve bilhassa de Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın özgür bırakmalıdır. Gelecekte Yüksek Seçim Kurulu, seçim sürecine olan inancı güçlendirmek için mümkün olabilecek en yüksek şeffaflığı sağlamalıdır.
İki hafta evvel olduğu üzere, medya kısıtlanmış olarak tanımlamak zorundayız, cezaevinde çok sayıda gazeteci görüyoruz ve bu ülkede sansüre neden olan bir durum görüyoruz ve Hudut Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün ilgili endeksinde Türkiye dünya sıralamasında son sıralarda yer alıyor. Birebir vakitte muhalefet için de zorluklar kelam konusu. HDP’nin eski eş başkanı cezaevinde, HDP hakkında kapatma davası var ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında bir karar var. Sonuç itibariyle, cumhurbaşkanı adayı olması engellenebilir.
‘LGBTİ BİREYLER, MÜLTECİLER VE AZINLIKLARA YÖNELİK NEFRET TELAFFUZLARINDAN KAÇINILMALI’
LGBTİ bireyler, mülteciler ve azınlıklara yönelik nefret telaffuzlarından kaçınılması davetinde bulunmak istiyorum. Yüksek Seçim Kurulu’nu Venedik Komisyonu’nun tavsiyelerine uyulması ve mümkün olduğunda şeffaf olmak için gerekli adımları atmaya davet ediyorum. Seçim sürecine güvensizliğin olduğu bir ülkede bu kurumun şeffaf olması büyük bir ehemmiyet taşıyor.”
PETERSEN: KAMU GÖREVLİLERİNE HAKARETE DAYALI DAVALAR SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜNÜ DAHA DA KISITLAMAKTADIR
AGİT Seçim Gözlem Heyeti Başkanı Petersen de AGİT bünyesinde çalışan ve öteki milletlerarası seçim gözlemcilerine, Türk yetkililere ve başka paydaşlarına teşekkür ederek konuşmasına başladı. Yüksek iştirakten ötürü Türk halkını tebrik eden Petersen devamında şunları kaydetti:
“Yüksek Seçim Kurulu önderliğindeki seçim yönetimi, Meclis seçimini tamamlarken birebir vakitte ikinci cins hazırlıklarını da kısa bir vakit sürecinde aktif bir formda yürütmüştür. Bu takdire şayandır. Lakin, birinci tıpta gözlemlenen şeffaflık eksikliği devam etmiştir. Ulusal seçim makamları kapalı oturumlar düzenlemiştir.
Üzülerek belirtmeliyim ki, son iki hafta boyunca kampanyada kullanılan lisan, her iki siyasi tarafın da suçlamalarıyla kutuplaşmış ve sertleşmiştir. Birebir devirde muhalefet partileri sindirme ve tacizle karşı karşıya kalmaya devam etmiştir. Gazetecilere yönelik kovuşturmalar ikinci çeşit öncesinde devam etmekte olup, kamu görevlilerine hakarete dayalı davalar tabir özgürlüğünü daha da kısıtlamaktadır. Bu durum son derece kaygı vericidir ve söz özgürlüğünün demokrasi için ehemmiyeti ne kadar vurgulansa azdır.
İlk cinste açıkça görülen medya tarafgirliği, ikinci tıpta da devam etti. Medya takibi gözlemimizin ayrılmaz bir kesimidir. Birçok yayın kuruluşunun kampanyayı tarafsız bir formda yayınlama konusundaki yasal yükümlülüğünü yerine getirmediğini tespit ettik. Cumhurbaşkanı adaylarına eşit fırsat vermedikleri üzere, misyondaki cumhurbaşkanını kıymetli ölçüde kayıran yayınlar yaptılar ve çok sayıda özel medya kuruluşunda da misal bir tavır gözlemledik. Bu yayınların birçok, haberlerde gerçekler ve görüşler ortasındaki ayrımı da sıklıkla bulanıklaştırmaktadır.
‘GÖZLEMCİLER KİMİ SEÇİM MERKEZLERİNİN SİSTEMİNDEN ÖTÜRÜ OY SAKLILIĞININ POTANSİYEL OLARAK TEHLİKEYE GİRDİĞİNİ BELİRTTİ’
Son olarak, çoğunlukla muhalefet destekçilerine yönelik münferit şiddet olayları olsa da seçim gününün son derece barışçıl geçtiğini belirtmek isterim. Ayrıyeten gözlemciler, ailece kümeler hâlinde oy kullanıldığını ve kimi seçim merkezlerinin tertibinden ötürü oy saklılığının potansiyel olarak tehlikeye girdiğini belirtmiştir. Parti gözlemcilerinin, sivil toplum temsilcilerinin varlığı olumludur. Bu bireylerin faaliyetleri pek çok durumda engellenmiştir. Son olarak, sayım sırasında bir ekip prosedür eksiklikleri gözlemlenmiştir.”