1949’da doğan Barry Windsor-Smith, çizgi roman dünyasının Michelangelo’su olarak anılır. Birinci profesyonel çalışmalarına 1960’ların ortalarında Marvel’da başlar. Daha sonra Valiant Comics’te, Gold Key Comics’te ve daha bir sürü farklı şirkette misyon alır.
Öne çıkan işlerinin başında ‘Conan’, ‘Red Sonja’, ‘Weapon X’, ‘Solar’, ‘Unity’ üzere seriler gelir. Smith, dahil olduğu serilerde ve o serilere kattığı yeni karakterlerde kendi imzasını oluşturmayı başarır. “Kirasını ödeyen projeler”le uğraşırken, bağımsız olarak çalıştığı ve sanatsal tarafı ağır basan çizgi romanlara da imza atar. Bunların başında da ‘Monsters’ gelir.
Yaklaşık 35 yıllık bir çalışmanın eseri olan ‘Monsters’, geçtiğimiz günlerde Karakarga Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Devlet, ordu, aile üçgeninde otorite kavramını tartışan ve otorite altındaki bireyin “ucubeleşmesine” değinen kitabın mütercimi ise Emre Yavuz’dur.
II. DÜNYA SAVAŞI, ORDU VE BÂTIN DENEYLER
‘Monsters’, 1964 yılının Amerika’sında geçer. Bobby Bailey ismindeki genç bir adam orduya katılmak üzere müracaat yapar. Onunla ilgilenen isim Teğmen McFarland’dır. McFarland, prosedür olarak sorduğu sorulardan Bailey’nin kimi kimsesi olmadığını, tabiri caizse yaşamadığı sonucuna varınca bunu üstlerine bildirir. Böylelikle Bailey gizlice yürütülen Prometheus Projesi’ne dahil edilir.
II. Dünya Savaşı mühletince birtakım Nazi bilim insanları tarafından yürütülen bu proje, genetiği değiştirilmiş “üst seviye askerler” yaratmak için tasarlanmıştır. Almanya savaşı kaybedince bu bilim insanları “hünerlerini” bu kere ABD için kullanmaya başlamışlardır. Ve evet, Bailey proje için bulunmaz bir denektir.
Bu noktadan sonra çizgi roman iki çizgiye ayrılır. Birinci çizgi, Bailey’e yapılan süreçler ve bu halka etrafında dönerken, ikincisi çizgi, Teğmen McFarland’ın pişmanlığı ve Bailey’i kurtarma teşebbüsü biçiminde ilerler. Teğmen’in serüveni üzerinden öykü gerçeküstü bir hal almaya başlar. Çünkü işin içine, geçmiş ve geleceği “görebilme” yetisi eklenir. İki çizginin tekrardan birleştiği noktadaysa apayrı bir çatışma işlenmeye başlar.
Monsters, Barry Windsor Smith, Tercüman: Emre Yavuz, 368 syf., Karakarga Yayınları, 2023. İDEAL İNSAN YARATMAK
Kitap vakit zaman geçmişe, 1949 yılına döner. Biz de böylelikle Bailey’nin çocukluğunu ve ailesini tanırız. Memnun bir çiftin çocuğu olarak doğar Bailey. Babası II. Dünya Savaşı’na katılmak üzere Nazi Almanya’sına gittiğinde ailenin en büyük badireleri hasret olur. Ne var ki Tom’un askerden geldiğinde apayrı birine dönüştüğü ortaya çıkar; asabi, şiddet bağımlısı, katı, sevgisiz birine.
Ailenin bütün nizamı bozulunca varsayım edilmesi güç olmayan birtakım sonuçlar yaşanır. Nihayetinde Bailey kimsesiz kalır. Lakin bu Smith’in gizlediği, büyük sürprizlere bağladığı bir şey değildir. Tam bilakis kitabın başlangıcını bu şiddet sarmalıyla açar. Onun asıl sıkıntısı duygularladır. Öbür bir değişle Bailey’i bir yaratığa dönüştüren süreci topyekûn olarak tartışmaya çalışır.
Peki nedir bunun nedeni? Yalnızca Prometheus Projesi midir? Yoksa çok daha katmanlı, mikrodan makroya yayılan bütün iktidar sistemleri mıdır?
Prometheus Projesi nasıl ki “üst seviye, ülkü askerler” yetiştirmeyi hedefliyorsa, bir “proje” olarak aile de “ideal evlat” yetiştirmeyi maksatlar. Bailey, hayalleri olan bir çocuktan “ucubeleşmeye” gerçek birinci adımını kendi meskeninde resmi bir şiddet ve baskıyla atar. Babası onu her fırsatta aşağılayıp döver. Bailey bir türlü “ideal” olamaz. Bu yüzden, II. Dünya Savaşı’na katılmış, Nazileri yenerken Nazileşmiş bir baba tarafında şekillendirilmeye çalışılır.
Prometheus Projesi bunun bir sonraki adımıdır. Baba ordu olur, resmilik gayri resmiliğe dönüşür, lakin otorite tıpkı otoritedir. Öbür bir deyişle; babasının zihnini, duygusal dünyasını tahrip ettiği Bailey, bir sefer de ordu tarafından fizyolojik olarak deformasyona uğratılır.
ESAS CANAVAR KİM?
Smith, profesyonel olarak çalıştığı devirde spekülatif kıssalar, “what if” olarak isimlendirilen alternatif çizgi romanlar hazırlamakla bilhassa ilgilenir. Bunlardan biri de 1984-1985 yıllarında Marvel için geliştirdiği Hulk kıssasıdır. Bu yeni kainatta Bruce Banner gama ışınlarına maruz kaldığı için değil, çocukluğunda istismara uğradığı için şiddet yüklü, saldırgan bir canavara dönüşmektedir. Smith bunu gerçekleştiremez lakin bir biçimde değiştirerek Monsters’a dahil eder.
Elbette bu paydaşlık kurulabilecek tek işi değildir. Çalıştığı en tanınan serilerden biri olan Weapon X’te de benzeri bir mevzuyu işler. Çünkü Wolverine de özel bir deneyle “yaratılır”. Hatta tıpkı kainattaki Sabretooth, Deadpool üzere birçok mutant daima misal biçimde geliştirilir.
The Guardian’dan Sam Leith’a verdiği bir röportajda, işleri ortasında benzerlik bulunmasının son derece olağan olduğunu söyler Smith. Evet, öyledir, çünkü burada kıymetli olan iştiraklerden fazla farklılıklardır. Örneğin Logan geçmişiyle ve “yaratıcısıyla” daima bir hesaplaşma içindedir. Smith’e ilişkin olmasa da Kaptan Amerika’nın oluşturulması da emsal bir seyahate sahiptir. Lakin üstün kahramanları hiçbiri Bailey kadar yalnız, his yüklü ve ucube değildir. Üstelik o bir canavardır. O denli muamele görür. Gücü kuvveti lanetine dönüşür. Fizikî olarak ziyan görmedikçe duygusal olarak daha çok ziyan görmeye başlar. Yalnızca varlığıyla bile kriminaldir, ötekidir.
‘Monsters’, hem spekülatif bir serüven hem de bir antikahraman anlatısıdır. Hayatının her devrinde çeşitli otorite figürleri tarafından idealize edilmeye çalışılan çabucak herkes ‘Monsters’ta kendinden bir şeyler bulabilir. Çünkü çizgi roman bize dolaylı olarak şöyle bir soru da sorar:
Temel canavar kim; Bailey mi, öbürleri mi?